Hukuk Sistemi

İngiltere, Galler ve İskoçya'nın her birinin ayrı ayrı hukuk sistemleri, mahkemeleri vardır. Her ne kadar aralarında pek çok benzerlik bulunmaktaysa da bir o kadar da derin uçurumlar bulunmaktadır. Kuzey İrlanda kanunları, İngiltere ve Galler kanunlarına son derece benzerdir. Ancak İskoçya kanunları diğerlerinden apayrıdır. Satış sözleşmeleri, tüketici hakları, miras ve gençlerin hakları konusunda farklılıklar söz konusudur. İngiltere kanunları içlerinde en modern olanlarıdır. Medeni hukuk ve ceza hukukunda da büyük farklılıklar bulunmaktadır. İngiltere hukuk sistemi en çok oturmuş hukuk sistemlerinden bir tanesidir. Pek çok ülke İngiltere hukuk sistemini kendisine örnek almıştır.

İngiltere'de fazla ciddiyet taşımayan davalar hukuk mahkemeleri (Magistrates Court) tarafından görülürler. Bu mahkemelerde hem medeni hukuk davalarına hem de ceza davalarına bakılır. Hukuk mahkemelerinde davalarda 3 yargıç birden bulunur. Dava bu yargıçların ortak kararıyla sonuçlanır. Yargıçlara davalarda bir de asistan eşlik eder. 17 yaşından küçük çocuklarla ilgili davalar çocuk mahkemelerinde (Juvenile Court) görülür. Ufak çaplı medeni hukuk davaları ile İl Mahkemeleri (County Court) ilgilenir. İngiltere ve Galler'de yaklaşık 300 tane İl Mahkemesi bulunmaktadır. Davalının veya davacının hukuk mahkemesinin verdiği karara veya cezaya itiraz etme hakkı vardır. Bunun için bir üst mahkemeye başvurması gerekmektedir. Medeni Hukuk davası sonuçlarına itiraz etmek için yüksek mahkemeye (High Court), ceza davalarının sonuçlarına itiraz etmek için de kraliyet mahkemesine (Crown Court) başvurmak gerekmektedir.

Ayrıca medeni hukuk davaları "Queen's Bench", "Family Division" veya "Chancery Division'da" da görüşülebilmektedir. Medeni Hukuk Davaları yüksek mahkemelerde, Ağır ceza davaları ise (kasıtlı veya kasıtsız adam öldürme, tecavüz, silahlı soygun vs.) kraliyet mahkemesinde (crown court) bir yargıç ve jüri ile görülür. İngiltere mahkemelerinde jüri 12 kişiden İskoç mahkemelerinde ise 15 kişiden oluşmaktadır. İngiltere'deki seçimlerde oy kullanma hakkı olan 18-65 yaş arası ve İngiltere'de 5 yıldan uzun bir süredir ikamet eden herkes jüri üyesi olabilir. Jüriye üye seçilmek Türkiye'deki askerlik gibi zorunludur. Size jüri üyesi olduğunuz tebliğ edilir ve siz bu tebliğe uyarsınız.

Yüksek mahkeme veya kraliyet mahkemesi tarafından suçlu bulunanların "Court of Apeeal" a itiraz edebilme hakları vardır. Ancak şunu unutmayın ki tüm mahkemelerde bir yığın birikmiş itiraz dilekçeleri vardır.

İngiltere'de bir ceza veya hukuk davasının görülebileceği en üst mercii Lordlar Kamarası'dır. Genelde 
tüm kamuoyunu meşgul eden davalar Lordlar kamarasına aktarılmaktadır. İngiltere mahkemesi yargıçlarının vermiş olduğu kararlar Avrupa birliği kanunları ile çelişki içindeyse davalı Avrupa Mahkemesi (Lüksemburg'da bulunmaktadır) veya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (Strasbourg'da bulunmaktadır) itirazda bulunabilir. Ancak Avrupa ülkelerinde pek çok kimse Avrupa mahkemelerinin gereksiz olduğunu düşünmektedir. Çünkü hiç bir ülke işine karışılsın istememektedir. Şunu aklınızdan çıkarmayın ki itiraz edilen mahkeme kararlarının yalnızca %25'i değişikliğe uğramaktadır. Bu da demek oluyor ki İngiltere mahkemelerinin kararlarına boyun eğmek zorunda kalacaksınızdır. İtiraz davalarından kazançlı çıkan yalnızca avukatlardır.

İngiliz kanunlarına göre, davalının veya davacının avukat tutma gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. İngiltere'de avukatlık ücretlerinin astronomik olduğunu göz önünde bulundurursak pek çok kişi basit davalarda avukat tutmak yerine kendi kendini savunabilmektedir. Ancak önemli davalarda avukat bulundurmamak deliliktir.

İngiltere'de iki tür avukat bulunmaktadır. "Solicitor" ve "Barrister". İkisinin de Türkçe karşılığı avukattır. Ancak solicitor daha alt mahkemelerde ve daha basit davalara bakar. Örneğin hukuk mahkemelerinde ve il mahkemelerindeki avukatlardır. Barrister ise üst mahkemelerdeki büyük davalara bakar. Örneğin kraliyet mahkemesindeki avukatlardır. "Queens Council" yada QC en üst düzey avukattır. Tüm avukatlar içinde en bilgili ve deneyimli olanlar QC'lerdir. Barrister'ler astronomik ücretler alır. Ve abartmıyoruz ama QC'ler yılda 1.000.000 sterlin kazanmaktadırlar. Bu da QC'lerin neredeyse kanunun bile üstünde yer aldıklarını gösteriyor. 

HUKUK MAHKEMELERİ (MAGISTRATES COURTS)

İngiltere'de önemli hukuk davaları Yüksek Mahkemelerde (High Court), daha basit hukuk davaları ise Hukuk Mahkemelerinde (Magistrates Court) görülür. Bu nedenle yüksek mahkemelerdeki yargıçlar , hukuk mahkemelerindeki yargıçlara göre daha bilgili ve deneyimlidir. Hukuk mahkemelerinde görülen dava sayısı yüksek mahkemelere göre çok daha fazladır. Hukuk mahkemelerinde davalar genelde para cezası ile sonuçlanır. Hakimler para cezasına karar verirken biraz da davalının ödeme gücünü göz önünde bulundurmaktadır. İngiltere'de bu konu ile ilgili anlatılan komik bir hikaye vardır. Para cezasını ödemediği için hakim karşısına çıkartılan bir hayat kadını hakime şöyle cevap vermiştir: "Cezamı ödeyemiyorum. Çünkü ne zaman para kazanmaya gitsem beni yeniden tutukluyorsunuz." Hukuk mahkemeleri bazen de davalıları ağır ceza mahkemesine sevk edebilmektedir.

AVUKATLIK ÜCRETLERİ

Avukatlık ücretlerinin bu kadar yüksek olması insanları umutsuzluğa düşürmektedir. Çoğu kişi "Suçsuz olduğumu kanıtlayabilmem için mutlaka zengin mi olmalıyım" diye isyan etmektedir. Bu da demek oluyor ki İngiltere mahkemelerinde adalet zenginlerden yanadır. Normal bir avukat saatte 100 sterlin kazanmaktayken bir QC saatte 650 sterlin talep etmektedir. Bu elbette ki dava dosyasını hazırlamak için ofiste geçirdiği saatler içindir. Mahkemede geçirdiği günler içinse günlük 3000 sterlin almaktadır. Bu da yılda 1.000.000 sterlini garantilemektedir. İngiltere'nin hukuk sistemi adalete hizmet etmek yerine, avukatları zengin etmek üzerine kurulmuştur adeta. Bu yüzden de pek çok kişi mahkemede kendi savunmasını kendi yapmaktadır. Özellikle de boşanma ve şirketlerin tasfiye davalarında. Ancak yine de pek çok İngiliz'in bir mahkeme savunmasının nasıl yapılacağı konusunda en ufak bir fikri bile yoktur.

İngiltere'de pek çok kimse dava açmaktan çekinmektedir. Eğer çok önemli bir zarar söz konusu değilse gidenlerin üstüne bir bardak soğuk su içmeyi tercih etmektedirler. Çünkü mahkeme ile kazanacaklarının mahkeme masraflarından çok daha düşük olacağının bilincindedirler. İngiltere'de bir avukattan danışmanlık hizmeti almanın boş çek imzalamak ile aynı olduğunu aklınızdan çıkarmayın. İngiliz hükümeti bu sorunun farkındadır ve artık bu astronomik rakamlara bir dur demek istemektedirler. Ancak avukatlar hallerinden memnundur.

ÜCRETSİZ YASAL DANIŞMANLIK

İngiltere'de yasal pek çok konuda ücretsiz danışmanlık hizmeti alabileceğiniz kuruluşlar bulunmaktadır. Avukatlara bir servet harcamadan önce bu kuruluşları bir araştırmanızı öneriyoruz. Bu kuruluşlar bedava veya çok cüzi ücretlerle, herkese ırk, millet ayrımı yapmaksızın hizmet vermektedirler. Ayrıca hizmet talep edebilmeniz için İngiltere'de bulunma sürenize bakılmamaktadır. Pek çok özel şirketin kendi bünyesinde özel hukuk danışmanları bulunmaktadır. Eğer bu kuruluşlardan yeterli bilgi alamazsanız ancak o zaman bir avukata danışmayı deneyin. Ancak insanlar kanunlardan korktukları için en ufak bir yasal olayda bile başlarına bir şey gelmemesi için avukat tutmaktadırlar.

Eğer hakkınızda çok ciddi suçlamalar varsa veya çok ciddi bir suçtan itham ediliyorsanız asla tek bir yerden yasal danışmanlık hizmeti almayın. Her zaman ikinci bir seçeneğiniz de olsun ki ikisinin de tavsiyelerini karşılaştırın. Bu ister CAB (Citizens Advice Bureau) olsun ister bir avukat olsun mutlaka ikinci kişilere de danışmanızı öneriyoruz. Eğer yanlış tavsiyeler alırsanız, başınız ciddi şekilde yanabilir. Herhangi bir sözleşme imzalamadan önce sözleşmenin maddelerinde tereddüde düştüyseniz veya hak ve sorumluluklarınızı tam olarak algılayamadıysanız imzalamadan önce sözleşmeyi bir avukata göstermenizi tavsiye ediyoruz. Çünkü sözleşmelerin çoğunda beklenmedik tuzaklara rastlanmaktadır. Ulusal Tüketici Komisyonu sözleşmelerdeki anlaşılmaz ve karmaşık sözcüklerin kullanımını yasaklamıştır. Ayrıca sözleşmeler konusunda CAB'dan veya bir hukuk merkezinden yardım isteyebilirsiniz.

Ayrıca yasal konularda vatandaşlara hizmet veren bir danışma ve destek hattı da mevcuttur. "Lawline" adlı bu servise 0898-600600'den ulaşabilirsiniz. Ücretli bir hattır. Ancak avukata danışmaktan daha ucuza geleceğinden emin olabilirsiniz. Which?Books yayınlarının "Legal Problems Solved" (Yasal Sorunlara Çözüm) isimli kitabı da oldukça faydalı bilgiler içermektedir.

CAB: CITIZENS ADVICE BUREAU (VATANDAŞLAR İÇİN DANIŞMANLIK BÜROSU)

1939'da İkinci Dünya Savaşı sırasında vatandaşlara destek vermek amaçlı kurulmuştur. Ve o yıllardan bu yana bağımsız olarak hizmet vermektedir. Danışabileceğiniz konular; Sosyal Güvenlik, tüketici hakları, yerel bilgiler, iş bulabilme, kanunlar, sağlık, göçmenlik, vergilerdir. Ayrıca aileniz ve kendinizle ilgili konularda da tavsiyeler alabilirsiniz. İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda'da 1200'ün üzerinde CAB bürosu bulunmaktadır. İskoçya ise diğer Birleşik Krallık ülkelerinden ayrı bir CAB kurumuna sahiptir. Bu kurumun da İskoçya'da 61'e yakın bürosu bulunmaktadır. CAB hakkında daha ayrıntılı bilgi için: "Antional Association of Citizens Advice Bureaux. Myddelton House, 115-123 Pentonville Road, London N1 9LZ (0207-833 2181) ile irtibat kurabilirsiniz.

BASİT DAVALAR MAHKEMESİ

Eğer 5.000 sterlinden daha düşük bir dava söz konusu ise basit davalar kanununa tabisiniz. Bu da demek oluyor ki dava hazırlıklarınızı kendiniz yaparsınız ve kendi savunmanızı da kendiniz gerçekleştirirsiniz. Avukat tutmanıza gerek yoktur. Mahkeme masrafları davasına göre yaklaşık 12-65 sterlin arasında değişmektedir. Ancak eğer siz haklı bulunursanız mahkeme masraflarını karşı taraf karşılayacaktır. İl mahkemelerinden temin edebileceğiniz bir EX50 broşürü , basit davalarda avukat tutmadan kendi kendinizi nasıl savunacağınızı anlatmaktadır.

OMBUDSMEN

Türkiye'de böyle bir uygulama olmadığı için Türkçe'de Ombudsmen'in karşılığı olan bir kelime yoktur. Ombudsmen halkın şikayetleriyle ilgilenen memur anlamına gelmektedir. Devlet tarafından görevlendirilirler. Ve genelde şirketler ve halk arasındaki ilişkileri düzenlerler. Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak istiyorsanız CAB'ye danışabilirsiniz.